Mowa zależna
Mowa zależna (reported speech, indirect speech) to przytoczenie cudzej wypowiedzi sformułowanej nie dosłownie, a przy użyciu struktur typu „On powiedział, że”, „Rysiek spytał czy”, „Iwona oświadczyła, że” itd. W mowie zależnej używa się specjalnych form gramatycznych. Dla porównania, mowa wprost polega na dosłownym przytoczeniu (zacytowaniu czyichś słów), np.:
| Mowa zależna (reported speech) | Mowa wprost (direct speech) |
|---|---|
| My uncle said that he was going to the museum. (Wujek powiedział, że idzie do muzeum) | My uncle said, „I’m going to the museum”. (Wujek powiedział: „Idę do muzeum”) |
| Richard asked if he could go with us. (Rysiek spytał czy może iść z nami) | Richard asked, „Can I go with you?” (Rysiek spytał: „Mogę iść z wami”?) |
| Tom answered that the plane was leaving at 6 from there. (Tom odpowiedział, że samolot odlatuje o 6) | Tom answered, „The plane is leaving at 6 from here.” (Tom odpowiedział: „Samolot odlatuje o 6”) |
Cechą charakterystyczną mowy zależnej są zmiany pierwotnych słów w zależności od sytuacji, w jakiej znajduje się osoba raportująca w odniesieniu do autora oryginalnej wypowiedzi.
Z powyższych przykładów wynika, że w mowie zależnej zmiany dotyczą osoby (np. zaimek osobowy I na he), czasu (is leaving na was leaving — czas „przesuwa się” wstecz zgodnie z zasadami następstwa czasów) oraz miejsca (here na there). Reguły dotyczące wprowadzania tych zmian są ściśle powiązane z sytuacją osoby mówiącej oraz jej punktem odniesienia zarówno w czasie jak i przestrzeni do opisywanych wydarzeń i osób. Przestudiuj przykłady przedstawione poniżej.
Co się zmienia w mowie zależnej
Ogólnie rzecz biorąc w mowie zależnej w stosunku do zdania wprost mogą zmienić się osoba, czas oraz miejsce.
Zmiana osoby mówiącej w mowie zależnej
A: I was working here the whole day yesterday.
B: What did he say?
C: He said he was working here the whole day yesterday.
(Osoba raportująca [C] znajduje się w tym samym miejscu i czasie, co osoba mówiąca oryginalne zdanie.)
Zmiany zaimków osobowych — szczegóły
Poniżej znajduje się dodatkowy przykład objaśniający zasady zmiany zaimków osobowych w mowie zależnej.
Adam: John, I was working here the whole day yesterday. (John, pracowałem tu wczoraj cały dzień.)
Lucy: John, what did he tell you? (John, co on ci powiedział?)
John: He told me he was working here the whole day yesterday. (Powiedział, że pracował tu wczoraj cały dzień.)
Lucy do innej osoby, będąc w innym miejscu: He told him he was working there the whole day yesterday. (Powiedział mu [John Adamowi], że pracował tam wczoraj cały dzień.)
Lucy do innej osoby będąc w innym miejscu i następnego dnia: He told him he had been working there the whole day the day before. (Powiedział mu [John Adamowi], że pracował tam przedwczoraj cały dzień.)
- Szybkie ćwiczenie
Zamień poniższe zdania na mowę zależną, każde zaczynając od słów He said that… oraz przyjmując, że nastąpiła zmiana miejsca i czasu.
- She went to the cinema.
- I saw your sister.
- They want to see our boss.
Rozwiązanie
Zmiana osoby i czasu
A: I was working here the whole day yesterday.
B: He said he had been working here the whole day the day before.
(Osoba raportująca [B] znajduje się w tym samym miejscu, co osoba mówiąca oryginalne zdanie, ale w innym, późniejszym czasie)
Zobacz też Zmiany czasu (okoliczniki czasu) w mowie zależnej oraz Następstwo czasów.
Zmiana osoby i miejsca
A: I was working here the whole day yesterday.
B: He said he was working there the whole day yesterday.
(Osoba raportująca [B] znajduje się w tym samym czasie, co osoba mówiąca oryginalne zdanie, ale w innym miejscu).
Jak widać w powyższym przykładzie, przysłówek here został zamieniony na there, ponieważ osoba raportująca znajduje się w innym miejscu niż znajdowała się osoba będąca autorem oryginalnej wypowiedzi.
Zmiana osoby, miejsca i czasu
A: I was working here the whole day yesterday.
B: He said he had been working there the whole day the day before.
(Osoba raportująca [B] znajduje się w innym miejscu i czasie niż osoba mówiąca oryginalne zdanie).
Kilka realnych przykładów
Topless Femen Activists Protest Putin and Putin Said He Liked It (Jezebel)
I Never Said That I Was Brave (mewithoutYou)
He admitted that He had been in love with me since Year 6, but was too shy to admit it. (teenadvice)
Zmiany innych określników
W mowie zależnej zmianom ulegają także inne określniki. Zasady wprowadzania tych zmian są proste, ponieważ wszystko zależy od kontekstu, a także od tego, co dokładnie chcemy wyrazić w swojej wypowiedzi, np.:
This man was drunk → He said (that) that man had been drunk. (Użycie that sugeruje, że osoba raportująca znajduje się już w innym miejscu i opowiada o tamtym, bliżej nie znanym mężczyźnie)
This man was drunk → He said (that) this man had been drunk. (Użycie this sugeruje np., że osoba raportująca znajduje się w tym samym miejscu lub mówi o znanej rozmówcom osobie)
These people were worried. → He said (that) those people were worried. (Wyjaśnienie jest podobne jak powyżej)
Could you wait here? → He asked if I could wait there. (Użycie there sugeruje, że osoba raportująca znajduje się już w innym miejscu, niż była gdy poproszono ją o poczekanie)
Could you wait here? → He asked if I could wait here. (Użycie there sugeruje, że osoba raportująca znajduje się w tym samym miejscu, w którym była gdy poproszono ją o poczekanie. Może to być np. sytuacja w rodzaju: „Co tu robisz?”; „Poprosił mnie, żebym tu na niego zaczekał”)
This i that w wypowiedziach, w których nie ma mowy o czasie są często zamieniane na the i it, np.:
This man is drunk → He said that the man was drunk.
I like that → He said he liked it.
Mowa zależna i mowa wprost a interpunkcja
Kiedy dosłownie przytaczamy czyjeś słowa (w mowie wprost), w piśmie używamy przecinka i cudzysłowu:
‘O yes, sir! He said, “There is Mr. Sampson, I see!” ’ (Hunted Down, Charles Dickens)
‘Mr. Sampson,’ he said, tenderly pressing his niece’s arm in his, ‘our affection was always a strong one, for we have had but few near ties. We have still fewer now. We have associations to bring us together, that are not of this world, Margaret.’ (Hunted Down, Charles Dickens)
Natomiast w mowie zależnej zdanie zależne wprowadza się bez użycia dodatkowych znaków interpunkcyjnych i cudzysłowu:
Yes, he said he was recommended here by a friend of yours. He noticed you, but said that as he had not the pleasure of your personal acquaintance he would not trouble you. (Hunted Down, Charles Dickens)
Uwaga
Jeśli zdanie nadrzędne występuje na końcu, to oddziela się je przecinkiem od mowy zależnej.