Czasowniki angielskie
Czasowniki angielskie — informacje ogólne
Czasownik angielski ma z reguły pięć form: podstawową (także bezokolicznikową), trzeciej osoby liczby pojedynczej czasu teraźniejszego (tzw. forma -s), przeszłą (tzw. druga forma czasownika), imiesłowu czasu teraźniejszego (-ing) oraz imiesłowu czasu przeszłego (tzw. trzecia forma czasownika).
Forma podstawowa czasownika
Forma podstawowa (czasami równoważna bezokolicznikowi bez to) jest używana w czasie teraźniejszym (Present Simple) we wszystkich osobach oprócz trzeciej liczby osoby pojedynczej, w trybie rozkazującym oraz w konstrukcjach bezokolicznikowych.
Przykłady I play tennis. (play jest w tym zdaniu czasownikiem w formie podstawowej)
Play tennis! (czasownik play w trybie rozkazującym)
I want to play tennis. (to play jest formą bezokolicznikową czasownika play)
Forma trzeciej osoby liczby pojedynczej
Formę trzeciej osoby liczby pojedynczej czasu teraźniejszego czasowników angielskich tworzy się poprzez dodanie końcówki -s lub -es do formy podstawowej. Szczegółowe informacje na temat dodawania tych końcówek znajdują się na stronie opisu czasu Present Simple w zakładce „Zasady dodawania końcówek -s i -es”.
Forma przeszła
Forma czasu przeszłego (potocznie nazywana drugą formą czasownika) jest formą czasu Past Simple. Dla czasowników regularnych tworzy się ją poprzez dodanie końcówki -d lub -ed do formy podstawowej. Natomiast w przypadku czasowników nieregularnych jest różna i wymaga opanowania pamięciowego.
Zobacz: odmiana czasowników regularnych i lista czasowników nieregularnych.
Forma imiesłowu czasu teraźniejszego
Forma imiesłowu czasu teraźniejszego (z końcówką -ing) występuje w czasach ciągłych (np. Present Continuous) — jest to imiesłów czynny (active participle) oraz jako rzeczownik odczasownikowy (ang. gerund), np. Learning English is fun.
Imiesłów czasu przeszłego (ang. past participle)
Forma imiesłowu czasu przeszłego zwana też imiesłowem biernym (ang. past participle) jest używana w czasach typu Perfect (np. Present Perfect) i stronie biernej. Czasowniki w tej formie mogą być tworzone regularnie lub nieregularnie. W przypadku czasowników regularnych forma imiesłowu czasu przeszłego/biernego jest taka sama, jak forma przeszła.
Zestawienie form czasownika
| Czasownik regularny | Czasownik nieregularny | |
|---|---|---|
| Forma podstawowa | walk | break |
| Forma -s | walks | breaks |
| Forma przeszła | walked | broke |
| Forma -ing | walking | breaking |
| Imiesłów czasu przeszłego/bierny | walked | broken |
Czasowniki specjalne i zwykłe
W języku angielskim wyróżnia się czasowniki specjalne i zwykłe (zwane też leksykalnymi).
Czasowniki zwykłe (leksykalne) służą do wyrażania treści w zdaniu, tzn. określania czynności, o których jest mowa, a więc mają funkcję semantyczną.
Natomiast czasowniki specjalne dzieli się na dwie grupy: czasowniki modalne (zwane też ułomnymi — modal [auxiliary] verbs lub defective verbs) i pomocnicze (zwane też posiłkowymi — auxiliary verbs lub helping verbs).
Czasowniki z tych grup mają tylko niektóre formy typowe dla zwykłych czasowników. Szczegółowe informacje na ten temat znajdują się w artykułach dotyczących poszczególnych czasowników i w poniższej tabeli.
| Bezokolicznik | Forma podstawowa | Forma -s | Forma przeszła | Imiesłów teraźniejszy | Imiesłów przeszły |
|---|---|---|---|---|---|
| Czasowniki pomocnicze | |||||
| to be | am, are | is | was, were | being | been |
| do | does | did | |||
| to have | have | has | had | having | had |
| Czasowniki modalne (ułomne) | |||||
| can | could | ||||
| dare | |||||
| may | might | ||||
| must | |||||
| need | |||||
| ought | |||||
| shall | should | ||||
| will | would |
Czasowniki modalne
Jedną z najważniejszych cech czasowników modalnych jest to, że nigdy nie występują samodzielnie, a jedynie w połączeniu z innymi czasownikami (łączą się z czasownikiem głównym w zdaniu), np.: I can swim. — w tym zdaniu użyto czasownika modalnego can w połączeniu z czasownikiem głównym swim, i zwykle wyrażają znaczenia związane z obowiązkiem, obligatoryjnością, powinnością itp.
Czasowniki modalne można podzelić na dwie grupy: „czyste czasowniki modalne” i „czasowniki półmodalne”. „Czyste” czasowniki modalne to takie, które:
- nie mają końcówki -s w trzeciej osobie liczby pojedynczej czasu teraźniejszego, np. She can, nie
She cans; - nie mają form imiesłowowej ani przeszłej;
- nie wymagają użycia operatora do do tworzenia pytań, które tworzy się poprzez zamianę miejscami podmiotu i czasownika modalnego, np. Can you swim?;
- nie wymagają użycia operatora do do tworzenia przeczeń, bo przeczenia tworzy się poprzez dodanie not do czasownika modalnego, np.: I cannot (can’t) swim;
- występują w połączeniu z bezokolicznikiem bez to, np.: I can swim, nie
I can to swim.
Do „czystych” czasowników modalnych zaliczają się: can, could, may, might, must, shall, should, will oraz would.
Czasowniki dare i need mogą być używane zarówno jako główne jak i modalne.
Do czasowników „półmodalnych” można zaliczyć ought, który ma wiele cech czasowników modalnych (szczegóły znajdują się w artykule poświęconym temu czasownikowi), ale nie wszystkie, np. po ought używa się bezokolicznika z to.
Uwaga
Niekiedy do czasowników modalnych zalicza się także czasownik used. Jednak zastosowanie go w ten sposób jest przestarzałe i rzadko spotykane. We współczesnym języku angielskim czasownik used jest najczęściej używany jako zwykły czasownik.
Czasowniki pomocnicze
W języku angielskim wyróżnia się trzy czasowniki pomocnicze: be, have oraz do. Ich podstawowym zastosowaniem jest tworzenie pewnych form gramatycznych, np. pytań i przeczeń (do), form ciągłych i biernych (be) czy czasów gramatycznych typu perfect (have), a nie pełnienie funkcji semantycznej.
Dodatkowo każdy z czasowników pomocniczych ma dwojakie zastosowanie, tzn. może występować w zdaniu zarówno jako czasownik pomocniczy jak i jako czasownik leksykalny. W drugim przypadku czasowniki te mają wszystkie formy właściwe zwykłym czasownikom.